
Hoor hem fantaseren bij de vraag waarom hij nu ineens de Japanse traditie vaarwel zegt. Datgene waar hij decennialang een spontane ejaculatie van kreeg, maakt hem plotseling impotent. BOS-programmamaakster Agnes Sommer heeft maar weinig woorden nodig. ‘Hoezo opeens? Want het is al 35 jaar hetzelfde. Het is al 200 jaar hetzelfde.’ Er volgt een betoog over de kloostertraditie in Japan, die ‘veel te hiërarchisch en veel te dogmatisch’ zou zijn, en leeglopende kloosters, en hoe zijn eigen organisatie het allemaal veel beter doet.
Sommer houdt de ogen op de bal. ‘Maar hoe komt het nou dat u in april het licht zag? En was dat voor- of nadat Sokun Tsushimoto u had verzocht om zijn naam van de website te halen?’
Opnieuw een verhaal vol zijpaden, maar Sommer blijft zichzelf. ‘Kortom, het was nadat Tsushimoto u had gevraagd om zijn naam van de website te halen’, is haar droge constatering na het luchtkasteel van Ritskes.
Hotsprings
De rest – het is teveel om op te noemen. De ene leugen volgt de andere halve waarheid op. Over hele trainingsweken (sesshin) en zelfs Rohatsu’s (intensieve sesshin) die Ritskes zou hebben gedaan, terwijl hij, zo blijkt uit de kloosteradministratie, maar 1 tot 2 dagen per keer mee zat, en daarna weer naar zijn hotelletje en z’n hotsprings verdween.
Hij zou nu plots in 1987 door Hirata Roshi tot Sensei zijn benoemd. ‘Sensei?’ zegt Sommer. Hoor haar intonatie en geniet! Wie kan deze man nog serieus nemen, wie wil er met zo’n fantast trainen?
Schuitje
Jiun Roshi (Jenny de Wit) mag commentaar geven en doet ’t aardig. Ze maakt de zen-lerarenopleiding van Ritskes zonder omhaal met de grond gelijk. Er is geen curriculum. Spirituele ontwikkeling en je ontwikkeling als mens, zegt ze, moeten hand in hand gaan. Over de wil om Roshi of zenleraar te worden, vraag Agnes Sommer: ‘Je kunt je dus niet aanmelden of solliciteren ofzo?’ ‘Dat kun je wel doen’, zegt Jiun, ‘maar ik denk niet dat er iemand is die daarop in zal gaan. Eerlijk gezegd ben je er niet eens mee bezig als je zentraining doet.’ Dit invalideert dus álle 145 leraren in opleiding bij Ritskes. Gezellig, allemaal in hetzelfde schuitje, als bootvluchtelingen die exorbitante bedragen hebben neergeteld voor een reis naar nergens.
‘Zentraining doe je in eerste instantie voor jezelf’, alsdus Jiun/Jenny, ‘omdat er wellicht een behoefte is tot spirituele ontwikkeling. En of je leraar gaat worden of voor meester bezig bent, dat is iets dat helemaal niet speelt. Want uiteindelijk ben je dan bezig met een bepaald doel, met bepaalde ideeën die je hebt over wat je zou willen worden. En dat is in feite strijdig met wat er in de zentraining zelf moet gebeuren. Namelijk, jezelf helemaal losmaken daarvan. En als je dat hebt gedaan, dan ontstaat er op een hele natuurlijke manier een leraarschap.’
Omerta
Beetje jammer dat Jenny aan het eind van de uitzending beduidend minder expliciet is. Daar zegt ze ineens: ‘Je kunt niemand iets kwalijk nemen, noch Tsushimoto, noch Rients. En ik denk dat hij heel goed werk doet.’ Dit is dan weer de zo kenmerkende lafheid van het Nederlandse zenwereldje. Eerder liet Nico Tydeman zich in vrijwel dezelfde bewoordingen uit, het lijkt wel alsof er een soort omerta heerst. Ze hád ‘m de doodssteek kunnen geven, maar in plaats daarvan steekt ze een dolk tussen z’n ribben, draait ‘m een paar keer stevig rond en trekt ‘m dan weer terug. Ik weet niet wat prettiger is.
Tsushimoto Roshi was helder. Het was goed hem te horen. Hoor hem en hoor Ritskes. En hoor het verschil tussen een eerlijk mens en een bedrieger. ‘The real zen monk is very modest. He will never use his title. So everything contradicts this.’
Ritskes doet het af als een taal- en cultuurkwestie. Jarenlang bedelde hij bij Hirata en Tsushimoto om het zenmeesterschap en de titel Roshi. Uiteindelijk heeft hij ‘m zichzelf aangemeten. Nu zegt hij dat hij nooit heeft gezegd of geschreven dat hij autorisatie van Tsushimoto heeft gekregen. Helaas stond dat jarenlang precies zo op zijn website, dus dit is simpel af te doen als een keiharde leugen. Geen woord meer aan vuil maken.
Overbrieft
Floor Rikken, Ritskes-fan en zenleraar onder auspiciën van Ritskes, mocht iets aardigs zeggen over haar leraar. Ze stond stijf van de zenuwen. Je hoort haar dichtgeknepen keel door de speakers heen. De angst om iets verkeerd te doen of te zeggen druipt eraf. Misschien is ze ‘overbrieft’ door de voorlichter van Ritskes. Of staat de grote meester zelf met de zweep achter de deur. Pjotr Bos daarentegen heeft zich definitief losgemaakt uit de greep van zen.nl en praat vrijelijk en genuanceerd over zijn kritiek op Ritskes en zijn club.
Ach, er zit zoveel in het programma, je moet echt gaan luisteren. De rakusu (slabje, symbool van het kleed van de boeddha) komt uitvoerig ter sprake, de titel Dai Osho, het ‘inleveren van de pij’ door Ritskes bij het klooster Tenryuji, en de koanstudie van Ritskes. Daarover is op zich al een artikel te schrijven, komt misschien nog eens, honderd koan in drie maanden slaat totaal nergens op.
Uitsmijter
Dus, los van de een beetje sneue uitsmijter van Jiun Hogen Roshi is het een lekker stukkie geworden, die uitzending. Standbeeld voor Agnes Sommer, die subtiel maar overtuigend de façade van Ritskes neerhaalt. En Gouden Kalf voor Ritskes, voor beste acteerprestaties.
Uitzending: klik hier, zaterdag 22 juni, Hemelsbreed, 15.00 – 16.00 uur (vanaf 04:00 min.)